Value-based project management : een aanpak voor chaordische projecten vanuit het perspectief van het complexiteitsdenken

Hedendaags projectmanagement bevindt zich in een crisis. Al meer dan twee decennia op rij komt het aantal succesvolle ICT-projecten niet boven de 30%. Zes tot negen van de tien innovatieprojecten mislukken. Grote infrastructurele projecten overschrijden tijd- en geldrestricties met 50 tot 100%. En 65% van de wereldwijde megaprojecten falen in het bereiken van hun organisatorische doelen. Sterke ontevredenheid van stakeholders over de voortgang en resultaten van de projecten is geen uitzondering. De meeste van deze projecten worden gekenmerkt door een mix van hoge mate van complexiteit en (technologische) onzekerheid, veel vaagheid, veel tijdsdruk en een groot innovatief karakter. Huidige projectmanagementmethoden zijn ontwikkeld vanuit het reductionistisch perspectief, en daarmee vooral geschikt voor projecten met een beperkte mate van complexiteit, onzekerheid, vaagheid, tijdsdruk en noviteit. Reductionistisch denken belemmert projectsucces voor complexe, onzekere, vage en innovatieve projecten die onder tijdsdruk staan. Hoe maak je deze projecten dan succesvol? In dit onderzoek wordt projectsucces gedefinieerd als de mate waarin belanghebbenden tevreden zijn over de effecten van het project, gedurende het gehele project. Er wordt een aanpak ontwikkeld voor het aanpakken van projecten met een grote mate van complexiteit, onzekerheid enzovoort. Dit ontwerponderzoek richt zich op een speciaal type projecten: chaordische projecten. Het zijn projecten die een chaos lijken, maar waar weldegelijk een orde in te zien is. Dat lukt niet vanuit het reductionisme. Daar is een alternatief perspectief voor nodig: het complexiteitsdenken. De drie hoofdingrediënten van de nieuwe aanpak zijn (1) chaordisch systeemdenken, (2) projectsuccesfactoren afgeleid uit de praktijk en (3) modern managementconcepten. In dit onderzoek is veel aandacht besteed aan de praktische toepasbaarheid van het ontwerp, zodat de aanpak niet alleen een op wetenschappelijk verantwoorde wijze ontworpen is, maar tevens een bruikbare oplossing biedt voor het hierboven beschreven veldproblemen. Het onderzoek start vanuit de onderzoeksvraag: "Ontwerp een praktische benadering voor het aanpakken van chaordische projecten, waarin concepten van het moderne management geïntegreerd zijn, en die de kans op projectsucces verhoogt." Door middel van zowel een literatuuronderzoek als een empirisch onderzoek wordt een diagnostische analyse van het hierboven beschreven probleem uitgevoerd. Deze studies tonen aan dat gevestigde benaderingen van projectmanagement vooral succesvol zijn voor projecten met een beperkte mate van complexiteit, onzekerheid, vaagheid, tijdsdruk en nieuwheid. Om de veronderstelling die ten grondslag ligt aan dit onderzoek ('concepten in het algemeen management zijn onbenut in projectmanagement') te valideren, is een bibliometrische analyse met computercounting uitgevoerd. De belangrijkste conclusie hieruit is dat de begrippen ‘create’, 'motivate', 'social', 'value' en 'trust' significant minder voorkomen in de literatuur over projectmanagement dan in de literatuur over algemeen management. De andere ingrediënten voor het ontwerp (chaordisch systeemdenken en projectsuccesfactoren) zijn voornamelijk gebaseerd op literatuuronderzoek. De onderlinge afhankelijkheid tussen projectsuccesfactoren is geverifieerd in de praktijk. De gekozen onderzoeksstrategie is 'design science research’. Deze strategie integreert de regulatieve cyclus en de reflecterende cyclus, en heeft als doel valide, betrouwbaar en transfereerbare kennis te genereren om een veldprobleem op te lossen. ‘Design science research’ werkt met de CIMO-logica: Wanneer je bij problemen in de context C een interventie van type I gebruikt, zal dat het generatieve mechanisme M triggeren en leiden tot outcome O. Vanwege de nadruk op het oplossen van veldproblemen in de ‘design science research’, is de nieuwe aanpak, Value-based Project Management, getest in zowel een a-test (intercollegiale consultatie met de deelname van 18 projectleiders van complexe projecten) als een ß-test (9 casestudies van 8 tot 12 weken). De gebruikersvalidatie wordt gemeten met een vragenlijst met een 5-punts Likertschaal. Het blijkt mogelijk om een praktische aanpak te ontwerpen vanuit het perspectief van het complexiteitsdenken, voor het managen van chaordische projecten waarin modern managementconcepten zijn geïntegreerd. Value-based Project Management bestaat uit elf met elkaar samenhangende interventies (Project's Eleven). De naam Value-based Project Management komt van de eerste interventie. Deze interventies worden beschreven in de vorm van ontwerpvoorstellen met de CIMO-logica. Project's Eleven triggers 22 verschillende mechanismen. Vanuit het complexiteitsdenken zijn deze mechanismen gegroepeerd in een integraal theoretisch kader. De onderlinge verbondenheid van deze mechanismen kan leiden tot een hoger niveau van reflectie, gedrag en culturele en sociale aspecten van het project. Met andere woorden: het project groeit in volwassenheid. Projectvolwassenheid wordt in het onderzoek opnieuw gedefinieerd, en wel als de mate waarin het project in staat is als autonoom project te functioneren en tegelijkertijd haar autonome positie te integreren in het grotere geheel, door dat grotere geheel in relatieve mate te begrijpen. Summary (in English) Value-based Project Management A design study to develop a projectmanagement approach for chaordic projects from the perspective of complexity thinking. Contemporary project management suffers a crisis. In the past two decades, ICT projects were only successful in 30% of the cases. Also, six to nine out of ten innovation projects fail. Large infrastructural projects do exceed time and money restrictions by 50 to 100%, while 65% of global mega projects fail in achieving their organizational goals. Strong dissatisfaction of stakeholders about the progress and results of the projects is not an exception. Most of these projects are characterized by a mixture of high complexity, high uncertainty, fuzziness, pace, and novelty, while the current approaches to project management are firmly based in the paradigm of reductionism, and are only suitable for projects with just a limited degree of complexity, uncertainty, ambiguity, pace, and novelty. Reductionism is hindering project success for complex, uncertain, fuzzy, innovating projects. Project success is defined as the degree to which stakeholders are satisfied with the effects of the project. In this thesis a project-management approach for complex projects is being developed. This design research focuses on a special type of projects: chaordic projects. The new project-management approach consists of three ingredients: (1) Chaordic systems thinking as a holarchical lens; (2) Project success factors derived from practice; and (3) Modern management concepts. Furthermore, in this research there is much attention to the practical applicability of the design, ensuring a usable solution for field problems. This leads to the following research question: "Design a practical approach for managing chaordic projects, which integrates concepts of modern management, and increases chances on project success." A diagnostic analysis of the above-mentioned problem is carried out by means of both a literature review and an empirical research. These studies show that established approaches to project management are mainly successful for projects with less complexity, uncertainty, fuzziness, pace, and novelty. To validate the assumption underlying this research (‘concepts in general management are unused in project management’), bibliometrical analysis by computer counting was used. The main conclusion is that the concepts ‘create’, ‘motivate’, ‘social’, ‘value’, and ‘trust’ remains unused in project management. The other inputs for the design process (chaordic systems thinking and project success factors) were mainly based on literature review, while the interdependences between project success factors have been verified in practice. The research strategy chosen here is ‘design science research'. This strategy integrates the regulative model cycle and the reflective model cycle, and aims the development of valid, reliable, and transportable knowledge, in order to solve field problems. ‘Design science research’ is based on the CIMO-logic: in case of problematic contexts C, use intervention type I, to invoke generative mechanism(s) M, to deliver outcome(s) O. Because of the emphasis on solving field problems, the new Value-based Project Management approach was tested in both a a-test (peer consultation with the participation of 18 project managers of complex projects) and a ß-test (9 case studies of 8 weeks each). User validation was measured with a questionnaire, using 5-point Likert scales. Based on complexity thinking, it proved feasible to design a practical approach for managing chaordic projects that integrates modern management concepts, and increases chances for project success. Value-based Project Management consists of eleven interventions (Project's Eleven). These interventions are presented in the form of design propositions, using the CIMO-logic. The Project’s Eleven triggers 22 different mechanisms. From the perspective of complexity thinking, these mechanisms were grouped according to an integral-theory framework. The interconnectedness of these mechanisms may lead to a higher level of intentional, behavioural, cultural, and social aspects of the project. In other words: the project is growing in maturity.